Logopedzi biją na alarm – liczba dzieci z wadami wymowy stale rośnie. Zaburzenia mowy przejawiają się opuszczaniem, zniekształcaniem lub zastępowaniem niektórych dźwięków innymi. Dzieci w wieku szkolnym powinny już prawidłowo wymawiać wszystkie głoski, a wady wymowy często przekładają się na gorsze wyniki w nauce i mogą powodować rozmaite problemy, warto więc zwracać na to szczególną uwagę. Poniżej przedstawiamy listę najczęstszych zaburzeń mowy.
Sygmatyzm, czyli seplenienie
Seplenienie, zwane inaczej sygmatyzmem, należy do wad wymowy polegających na nieprawidłowym wymawianiu głosek, czyli dyslalii. W przypadku seplenienia dziecko ma problemy z poprawnym wymówieniem niektórych lub wszystkich głosek dentalizowanych, czyli s, z, c, dz, ś, ź, dź, ć, sz, rz, cz, dż. Sygmatyzm ma wiele odmian, wśród których często spotykane jest seplenienie międzyzębowe, gdy głoski wymawiane są z językiem wsuniętym między zęby, oraz seplenienie boczne, gdy język jest ułożony niesymetrycznie.
O przyczynach sygmatyzmu mówi nam specjalista z Niepublicznego Zakładu Opieki Zdrowotnej LAR-MED:
Seplenienie często wynika z nieprawidłowości w budowie narządów mowy, problemów ze słuchem, nieprawidłowego zgryzu, przewlekłej niedrożności nosa i nawracających schorzeń układu oddechowego. Do prawidłowej artykulacji głosek dentalizowanych niezbędne są sprawne wargi, język i podniebienie – często odpowiednio dobrane przez logopedę ćwiczenia wystarczą do zniwelowania tej wady wymowy.
Rotacyzm – problemy z głoską r
Głoska r często sprawia maluchom problemy i należy do najtrudniejszych do opanowania dźwięków. Od dzieci poniżej 5, a nawet 7 roku życia nie należy wymagać poprawnego wymawiania r, jednak gdy z upływem czasu dziecko nadal ją opuszcza, zastępuje innymi głoskami (takimi jak l, j lub d, n, w) lub wymawia w sposób zniekształcony, mówimy o zaburzeniu określanym fachowo jako rotacyzm lub reranie. Jego bezpośrednim powodem jest niewystarczająca sprawność ruchowa języka, która uniemożliwia wykonywanie delikatnych wibracji niezbędnych do prawidłowej artykulacji głoski r.
Jąkanie
Jąkanie przejawia się brakiem płynności mowy, zaburzeniem jej tempa i rytmu – dziecko „zacina się” na poszczególnych słowach, nie mogąc ich wypowiedzieć, lub powtarza kilkukrotnie pierwszą głoskę, sylabę, a nawet część zdania. Jąkanie to również przeciąganie dźwięków, wtrącanie do wypowiedzi dodatkowych słów, współruchy – grymasy na twarzy i ruchy całego ciała, na przykład tupanie, mruganie, odchylanie głowy. Do objawów ukrytych należy z kolei unikanie mówienia i izolowanie się od ludzi.
Przyczyn jąkania może być bardzo wiele. Od traumatycznych przeżyć emocjonalnych, przez stresujące sytuacje, długotrwały niepokój, po opóźniony rozwój mowy i cechy genetyczne. Nie warto jednak zwlekać z wizytą w poradni logopedycznej, ponieważ jąkanie może drastycznie obniżyć poczucie pewności siebie dziecka i wpłynąć na jego relacje z innymi ludźmi.
Rynolalia
Mowa o pogłosie nosowym, czyli rynolalia, to zaburzenie artykulacji i barwy głosu. Choć dziecko wymawia głoski prawidłowo, trudno je zrozumieć, ponieważ dźwięk rezonuje również w jamie nosa, a powietrze ucieka nozdrzami. Mowa brzmi nieprzyjemnie i jest niewyraźna. Nosowanie może wynikać między innymi z przerostu trzeciego migdałka, rozszczepu podniebienia lub nieprawidłowej pracy pierścienia zwierającego gardła. Prawidłowo zdiagnozowaną rynolalię, podobnie jak inne wady wymowy, na szczęście można z powodzeniem leczyć.
